Bổ sung chế định “Rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ” trong BLHS năm 2015, được quy định tại Điều 25 Bộ luật này.

Trong lĩnh vực khoa học, việc đi tiên phong là rất quan trọng, bởi có như vậy mới có thể thúc đẩy khoa học phát triển nhằm đưa ra các kết luận khoa học được áp dụng trên thực tế. Song việc quy định chế định này cũng phòng ngừa việc thử nghiệm áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật thiếu sự cẩn trọng cần thiết, không tuân thủ đầy đủ các quy trình, quy phạm trong nghiên cứu thử nghiệm khoa học. Việc bổ sung chế định này trong BLHS năm 2015 hiện nay là rất cần thiết.

Trường hợp rủi ro được loại trừ TNHS phải có các điều kiện sau đây:

Thứ nhất, thiệt hại xảy ra có thể là thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản, môi trường sinh thái hoặc các thiệt hại khác do nghiên cứu khoa học, thử nghiệm, áp dụng các công nghệ mới…

Thứ hai, người nghiên cứu khoa học, thực nghiệm…đã tuân thủ đúng quy trình, quy phạm trong áp dụng, thử nghiệm khoa học hoặc thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa rủi ro nhưng thiệt hại vẫn xảy ra thì không coi là tội phạm.

Tùy vào từng trường hợp, các công trình nghiên cứu cụ thể mà có các quy trình, quy phạm bắt buộc phải thực hiện để đảm bảo tránh sự rủi ro xảy ra. Ví dụ thử nghiệm vacxin tiêm chủng cho người. Cán bộ nghiên cứu đã thực hiện các quy trình nghiên cứu, thí nghiệm, thực nghiệm trên động vật, đã thử nghiệm đối với một số người giới hạn thấy kết quả an toàn…(đầy đủ các quy trình cần thiết) nhưng khi thực nghiệm đại trà đã gây ra hậu quả chết người…Hoặc áp dụng sáng kiến kỹ thuật mới trong xây dựng cầu đường đã được tính toán đầy đủ về mặt kỹ thuật, về loại vật liệu, về chịu lực…nhưng khi thử nghiệm xây dựng đã dẫn đến sụp đổ, gây mất mát, lãng phí tài sản…Chỉ khi đánh giá người gây thiệt hại do thực nghiệm khoa học…đã tuân thủ đúng các quy trình bắt buộc và thực hiện đầy đủ các giải pháp phòng ngừa rủi ro những thiệt hại vẫn xảy ra thì mới loại trừ TNHS.

Thứ ba, nếu người nghiên cứu khoa học…đã thực hiện không đúng, không đầy đủ các quy trình, quy phạm, phòng ngừa rủi ro nên thiệt hại đã xảy ra thì phải chịu TNHS.

Nếu người không tuân thủ đầy đủ quy trình, quy phạm bắt buộc trong thực nghiệm khoa học hoặc không tuân thủ đầy đủ các biện pháp phòng ngừa rủi ro nên khi áp dụng thực nghiệm những giải pháp, sáng kiến khoa học mới đã gây thiệt hại cho xã hội thì được coi là người có lỗi nên vẫn phải chịu TNHS. Việc quy định này là cần thiết bởi những rủi ro mà xuất phát từ con người, do chủ quan, do cẩu thả, thiếu cẩn trọng cần thiết, không tuân thủ đầy đủ những yêu cầu về kỹ thuật, các giải pháp phòng ngừa…thì thiệt hại đó xuất phát từ lỗi của con người, cho nên truy cứu TNHS là đúng đắn.

Tiêu Dao