Để chèo lái con thuyền tri thức, “giáo dục đi” đã là rất vất vả, khó khăn, nhưng để “giáo dục lại” thì còn gian nan gấp bội. Câu chuyện của người quản giáo tại Trại giam Công an tỉnh Quảng Bình sẽ khắc họa được một số hình ảnh của những người “thầy” không hề có giáo án mang trên vai thiên chức giáo dục cho những con người lầm đường, lỡ bước ra ánh sáng hoàn lương.
Những người lính trại đã quá quen với cảnh bữa cơm, giấc ngủ không trọn vẹn. Bởi, nhiều đối tượng khi nhập trại tâm lý không ổn định, hoảng loạn. Có trường hợp nghiện ma tuý nặng, không tỉnh táo, lên cơn nghiện, đập phá. Có trường hợp tự lao đầu vào tường, tìm mọi cách để tự hủy hoại bản thân. Nhiều đối tượng khác, sau khi xét xử về, mức án cao tuyệt thực, bỏ ăn, bỏ uống và đêm đêm la hét, kêu gào thảm thiết.
Trung tá Nguyễn Văn Thái – Đội trưởng Đội quản giáo, Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Bình chia sẻ, dù họ có bị tội gì đi nữa, nhưng vẫn là con người và khi bị giam thì không có được người thân chăm sóc, tâm lý bị đè nặng, đau đớn. Có nhiều hoàn cảnh gia đình phạm nhân rất thương tâm, dễ dẫn đến những hành vi tiêu cực. Với trách nhiệm của người quản giáo, chúng tôi đã đưa ra nhiều phương pháp giáo dục, thuyết phục phù hợp cho từng con người cụ thể để cảm hóa, thay đổi suy nghĩ tích cực hơn.
Không ít trường hợp phạm nhân, bị can sau khi phạm tội bị gia đình chối bỏ, không thăm gặp và không có người thân chăm sóc, trong hoàn cảnh đó những người quản giáo như Trung tá Thái “bất đắc dĩ” trở thành người bố, mẹ và thân nhân của họ để động viên, giúp đỡ họ trong những giây phút yếu lòng. Cũng chính vì vậy, “giáo án” của những người thầy như Trung tá Thái không lúc nào giống nhau, mỗi hoàn cảnh là “giáo án” khác nhau để thu phục lương tâm của họ hướng về con đường hoàn lương.
Trung tá Thái dường như có cái duyên với nghề, nhất là đối với những phạm nhân “đặc biệt”. Bằng lương tâm và trách nhiệm, Trung tá Thái cùng những quản giáo tại trại đã “thu phục” không ít những phạm nhân cộm cán, có trường hợp hết sức đặc biệt. Đó là trường hợp của tử tù Hà V. Đ. khi chuẩn bị thi hành án tử hình thì bị tuột buộc miệng, lời đầu tiên mà Đ. lên tiếng là chúc đến cán bộ và gia đình mạnh khỏe, hạnh phúc. Hay như câu chuyện của tử tù N.T.B. với lời tâm sự “nếu khi nào đến ngày em thi hành án thì nhờ cán bộ đi theo xe, mở cho em được nghe bài hát về người mẹ, cha”..vv..
Nhiều trường hợp trước khi ra khỏi cổng trại tạm giam để chuyển đến thi hành án ở các trại giam khác đã có nhiều lời chúc tình cảm với những giọt lệ lăn dài, đầy những cảm xúc khó tả. Trung tá Thái chia sẻ, có lẽ đây là lúc người cán bộ quản giáo hạnh phúc, tự hào và mang trong mình những niềm vui riêng. Đây cũng chính là niềm động viên đối với những quản giáo như chúng tôi nỗ lực làm việc.
Hơn 30 năm trong nghề, Trung tá Nguyễn Văn Thái đã chứng kiến rất nhiều câu chuyện, hoàn cảnh rất “đặc biệt” xảy ra trong trại giam và trực tiếp xử lý những tình huống “bất đắc dĩ” này. Trung tá Thái kể lại, vào ngày 26/4/2021, trại tiếp nhận trường hợp thi hành án là nữ phạm nhân V. T. T. (SN 1984, trú tại xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy) phạm tội trộm cắp tài sản, án phạt 25 năm. Hiện đang mang thai 38 tuần chuẩn bị sinh và có 2 người con dưới 36 tháng tuổi đi cùng.
Phạm nhân T. đã từng có tiền án, đã có chồng và 2 đứa con. Sau khi ra tù thì có tình cảm với một bạn tù khi còn thụ án trong trại giam và đã có thêm 3 người con không kể thai nhi trong bụng. Nói về quy định thì không mới nhưng đối với thực tiễn thì những người quản giáo có kinh nghiệm như Trung tá Thái thì mới gặp lần đầu.
Với trường hợp “đặc biệt” này, Ban chỉ huy Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Bình đã đưa ra nhiều phương án tối ưu để vừa quản lý chặt chẽ người mẹ, vừa chăm sóc hai cháu bé và thai nhi chưa chào đời. Để thực hiện được điều đó, sau khi tiếp nhận Trại tạm giam đã phân công cán bộ có kinh nghiệm vừa giáo dục, động viên, thuyết phục T. viết giấy ủy quyền cho người thân là bà ngoại hai cháu nuôi dưỡng. Đồng thời khích lệ, thuyết phục bà ngoại nhận nuôi hai cháu.
Ngày 27/4/2021, từ là chỉ 01 ngày sau khi phạm nhân T. nhập trại thì có biểu hiện đau bụng chuẩn bị sinh. Theo phương án, kế hoạch thì phạm nhân T. được chuyển đến viện, bác sĩ thăm khám chẩn đoán trường hợp hiếm gặp thời gian đau bụng cho đến khi sinh trong vòng 1 tuần. Công việc bức thiết lúc bấy giờ là phải có người nhận nuôi hai cháu bé đúng pháp luật.
Trực tiếp Trung tá Thái đã đưa 02 đứa con nhỏ của phạm nhân T. về quê và “nói khó” với bà ngoại của T. tiếp nhận nuôi dưỡng. Bước đầu không ai nhận nuôi, vì ông bà ngoại ở trong nhà cùng với con trai tức là cậu ruột hai cháu. Trung tá Thái đã đưa ra nhiều phương án để tiếp cận, động viên ông bà ngoại, cậu ruột và bà nội hai cháu đồng ý. Sau đó, phối hợp với Công an huyện Lệ Thủy để hoàn thành thủ tục bàn giao cho bà ngoại nhận nuôi dưỡng hai cháu.
Rồi cái ngày mà cả trại chuẩn bị lên kế hoạch để đón sinh linh bé bỏng cũng đến, ngày 4/5/2021, phạm nhân T. đã vượt cạn thành công. Kết quả nhờ sự chuẩn bị chu đáo, đầy tình người của cả trại tạm giam, khiến ai ai cũng thở phào nhẹ nhõm. Phạm nhân T. thì rất xúc động bởi những tình cảm của những người cán bộ quản giáo.
Trần Tuấn
