Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình là “tuyến lửa”, là “túi bom đạn” của kẻ thù, là “hậu phương trực tiếp” của tiền tuyến miền Nam; “Xe chưa qua, nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu tiếc xương” là khẩu hiệu hành động của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân Quảng Bình trên mặt trận giao thông vận tải.
Trong cuộc chiến đấu đó thì lực lượng Cảnh sát giao thông thuộc Công an tỉnh Quảng Bình là lực lượng chịu nhiều gian khổ, hy sinh nhất. Những địa danh: Đèo Ngang, Tân Ấp, Khe Tang, Phà Gianh, Phà Xuân Sơn, Đường Ba Trại, Đường 20, Phà Quán Hàu, Đường 10, Dốc Sỏi… đã in đậm dấu chân của người Cảnh sát giao thông. Trong 23 cán bộ, chiến sĩ Công an Quảng Bình hy sinh từ năm 1964 đến năm 1975 thì lực lượng Cảnh sát giao thông chiếm hơn một nửa và là lực lượng lập nên nhiều chiến công xuất sắc, có 3 trạm Cảnh sát giao thông và 5 cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát giao thông được phong tặng, truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Một trong những trọng điểm ác liệt nhất thời bấy giờ là ngã ba đường Ba Trại – Thọ Lộc thuộc xã Vạn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, đây chính là điểm nút của đường tỉnh lộ 2 nối quốc lộ 1A, đường 15A, đường 20 quyết thắng và nối liền với 2 phà Sông Gianh.
Nhận nhiệm vụ của cấp trên giao, tổ Cảnh sát giao thông gồm 5 đồng chí do đồng chí Trung sỹ Nguyễn Bá Chưng quê ở Thanh Trường, Thanh Chương, Nghệ An làm tổ trưởng, vừa phải đảm bảo giao thông trong suốt, vừa bảo vệ an toàn cho 7 xe, chở 141 cháu học sinh K8 – K9 của Vĩnh Linh, Quảng Bình sơ tán ra các tỉnh miền Bắc.
Đêm 30 tết Mậu Thân năm 1968, mưa xuân nặng hạt, khi đoàn xe chở các cháu vượt tuyến thì máy bay giặc Mỹ đến thả pháo sáng và liên tục ném bom đạn xuống tuyến đường này.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối tính mạng cho các cháu, lực lượng thanh niên xung phong cùng bà con thôn Thọ Lộc, xã Vạn Trạch và 5 cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát giao thông Quảng Bình đã không quản hy sinh, kịp thời bồng bế, cõng các cháu xuống các giao thông hào vào hầm trú ẩn an toàn khi máy bay địch đánh phá. “Trong lúc đó, một tốp máy bay địch tiếp tục đánh bom đạn và một chiếc xe ô tô bốc cháy”. Không quản hy sinh, đồng chí Nguyễn Bá Chưng cùng anh em lao ra mặt đường cứu chữa, hướng dẫn xe thì bất ngờ một loạt bom nổ bên cạnh đồng chí Nguyễn Bá Chưng bị trọng thương và hy sinh tại chỗ.
Sau khi đoàn xe đưa 141 cháu K8 – K9 vượt tuyến an toàn, Đảng ủy, Ủy ban nhân dân và bà con nhân dân xã Vạn Trạch đưa thi thể Anh về tại nhà kho Hợp tác xã Chiến Thánh (thuộc xã Vạn Trạch) để làm lễ truy điệu và tiễn đưa Anh đến nơi an nghĩ cuối cùng ở đồi Lòi Lác, thuộc địa phận thôn Bắc, xã Vạn Trạch.
Khâm phục sự hy sinh dũng cảm “vì nước quên thân, vì dân phục vụ” của người chiến sỹ CAND, nhân dân địa phương đã truyền tụng, tặng Anh một câu thơ:
“Thọ Lộc – Ba Trại địa danh
Đi vào lịch sử tên anh sáng ngời”
Và câu thơ mộc mạc, chưa đi vào sách vở nhưng rất thực, ngợi ca người chiến sỹ Cảnh sát giao thông trẻ tuổi đó đã được Cấp ủy, Chính quyền địa phương đưa vào lời điếu văn lúc tiễn Anh đi xa.
Với thành tích đặc biệt xuất sắc, ngày 31/12/1973 Quốc hội và Chính phủ nước Việt Nam đã tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho dồng chí Nguyễn Bá Chưng.
Chiến tranh đã đi qua, thực hiện nguyện vọng của gia đình, tháng 7 năm 1976, Công an Quảng Bình cùng với gia đình làm các thủ tục đưa Anh về với đất mẹ, nghĩa trang liệt sỹ xã Thanh Trường, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.
Trở lại Ba Trại – Thọ Lộc Xuân Mậu Tuất 2018 này, con đường Ba Trại – Thọ Lộc ngày xưa ấy “những túi bom bay mù mịt đỏ, giặc đuổi bắn bốn bề lửa cháy” (Thơ: Phạm Tiến Duật) hôm nay đã có nhiều đổi mới. Đường xưa dày đặc hố bom đạn nay đường rải nhựa rộng mở dài thêm; rừng thông bạt ngàn ngày xưa bị bom đạn đốt cháy nay đã khoác lên mình một màu xanh ngọc bích. Ngã ba Ba Trại – Thọ Lộc nay đã trở thành trung tâm giao lưu, mua bán thương mại, dịch vụ của vùng giữa huyện Bố Trạch.
Không quên quá khứ mỗi lần đi qua ghé lại địa danh này bà con ở đây luôn nhớ và mãi nhắc tên Anh, người chiến sỹ CAND Nguyễn Bá Chưng.
Nhân kỷ niệm 50 năm ngày hy sinh của anh hùng liệt sỹ Nguyễn Bá Chưng, xin thắp nến hương lòng để mãi mãi nhớ tên Anh.
Hoàng Thanh Xuân
