Điểm mới của BLHS năm 2015 so với BLHS năm 1999 quy định về “Tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”

“Tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên” tại Điều 227 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về dấu hiệu định tội đã có điểm tiến bộ rõ rệt, đã mở rộng phạm vi chủ thể của tội phạm so với với BLHS năm 1999.

– Khách thể của tội phạm: Hành vi phạm tội xâm phạm chế độ quản lí nhà nước về nghiên cứu, thăm dò và khai thác tài nguyên.

Đối tượng tác động của tội phạm là tài nguyên nước, dầu khí hoặc các loại khoáng sản khác như: than, cát, quặng kim loại…

– Mặt khách quan của tội phạm:

Người phạm tội có hành vi vi phạm các quy định của Nhà nước về nghiên cứu, thăm dò và khai thác tài nguyên trong đất liền, hải đảo, nội thủy, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và vùng trời của Việt Nam mà không có giấy phép hoặc không đúng với nội dung giấy phép.

Cơ sở pháp lí để xác định tính trái phép của hành vi này là văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước Việt Nam quy định chế độ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên.

Hành vi nói trên bị coi là tội phạm nếu có kèm theo một trong các dấu hiệu sau đây:

+ Thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò và khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

+ Khoáng sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

+ Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể  từ 61% trở lên;

+ Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổn tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

+ Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

So với quy định tương ứng BLHS năm 1999, BLHS năm 2015 quy định về dấu hiệu định tội của tội phạm này đã có điểm tiến bộ rõ rệt. Cụ thể, BLHS năm 1999 đã quy định hành vi của người phạm tội phải “gây hậu quả nghiêm trọng”. Điều này gây khó khăn nhất định đến thực tiễn xử lí hình sự đối với tội danh này. BLHS năm 2015 đã khắc phục được hạn chế trên của BLHS năm 1999 và đã mô tả rõ dấu hiệu hậu quả được quy định trong CTTP cơ bản, đồng thời, nhà làm luật  cũng quy định rõ ranh giới giữa xử lí hành chính và xử lí hình sự, điều này tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan áp dụng luật được chính xác.

– Mặt chủ quan của tội phạm: Người phạm tội cố ý vi phạm các quy định của Nhà nước về nghiên cứu, thăm dò và khai thác tài nguyên.

– Chủ thể của tội phạm: có thể là cá nhân hoặc pháp nhân thương mại có đủ điều kiện chịu TNHS theo quy định của BLHS năm 2015.

So với BLHS năm 1999, BLHS năm 2015 đã mở rộng phạm vi chủ thể của tội phạm khi quy định về tội phạm này. Cụ thể, theo BLHS năm 1999, chủ thể của tội phạm chỉ có thể là cá nhân, còn theo BLHS năm 2015, chủ thể của tội phạm có thể là cá nhân hoặc pháp nhân thương mại.

*Hình phạt:

Đối với cá nhân phạm tội, hình phạt áp dụng như sau:

-Khung 1. Người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

-Khung 2. Người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm áp dụng cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung tăng nặng sau:

+ Thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác 5.00.000.000 đồng;

+ Khoáng sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

+ Có tổ chức;

+ Gây sự cố môi trường. “Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường nghiêm trọng”. Ví dụ như khai thác dầu trái phép gây tràn dầu làm ô nhiễm biển hoặc khai thác cát trái phép dẫn đến thay đổi dòng chảy, gây xói lở đất canh tác của người dân…;

+ Làm chết người;

+ Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe từ 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên.

Người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng.

Điểm mới của BLHS năm 2015 so với BLHS năm 1999 quy định về CTTP tăng nặng của tội phạm này là nhà làm luật đã mô tả rõ tình tiết định khung tăng nặng với mức định lượng cụ thể, bên cạnh đó, một số tình tiết định khung tăng nặng đã được bổ sung. Quy định như vậy giúp cho cơ quan áp dụng luật có thể cá thể hóa hành vi cũng như cá thể hóa hình phạt được chính xác. Ví dụ: nhà làm luật đã định lượng rõ ràng dấu hiệu hậu quả với tính chất là tình tiết định khung tăng nặng, đó là các tình tiết: Làm chết người; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên. Một số tình tiết định khung tăng nặng được bổ sung vào CTTP tăng nặng bao gồm: thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc loại khoáng sản khác 500.000.000 đồng trở lên; khoáng sản trị giá 1.000.000.000 trở lên; có tổ chức; gây sự cố môi trường.

Về đường lối xử lí cá nhân phạm tội, so với quy định trương ứng của BLHS năm 1999, quy định của BLHS năm 2015 có sự thay đổi. Cụ thể, nhà làm luật đã mở rộng phạm vi áp dụng phạt tiền không chỉ đối với trường hợp phạm tội thông thường mà còn áp dụng cho cả trường hợp phạm tội thỏa mãn tình tiết định khung tăng nặng (quy định phạt tiền ở Khoản 2 Điều 227 với mức từ 1.500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng). Bên cạnh đó, mức phạt tiền cũng thay đổi theo hướng quy định nghiêm khắc hơn so với quy định tương ứng của BLHS năm 1999. Cụ thể, Khoản 1 Điều 172 BLHS năm 1999 quy định phạt tiền là từ 50.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng; còn Khoản 1 Điều 227 quy định hình phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng (mức tối thiểu và tối đa của phạt tiền theo quy định của BLHS năm 2015 đều cao hơn). Tuy nhiên, Khoản 2 Điều 227 BLHS năm 2015 tại quy định phạt tù với mức tối đa của khung thấp hơn so với quy định tương ứng của Khoản 2 Điều 172 BLHS năm 1999 (Khoản 2 Điều 227 có mức tối đa của khung là 7 năm, còn Khoản 2 Điều 172 có mức tối đa của khung là 10 năm).

Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, hình phạt áp dụng như sau:

-Pháp nhân thương mại thực hiện một trong các hành vi quy định tại khoản 1 Điều 227 BLHS, thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 300.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc khoáng sản giá trị từ 700.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%; thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc kháng sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 700.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng;

-Pháp nhân thương mại phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 227 BLHS, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 7.000.000.000 hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;

Pháp nhân thương mại còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Quang Thắng