Công tác tuyên truyền vận động chấp hành pháp luật trong cộng đồng dân cư của Mặt trận các cấp trên địa bàn tỉnh đóng vai trò là một trong những cầu nối quan trọng để đưa các chính sách pháp luật đến với người dân tại cộng đồng dân cư. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật, ý thức tự giác, chủ động tìm hiểu pháp luật của các tầng lớp nhân dân.
Quảng Bình là một tỉnh còn nhiều khó khăn, có 03 dân tộc anh em cùng chung sống, đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống thường tập trung ở các xã vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới (Là những vùng mà điều kiện đi lại hết sức khó khăn, ít có điều kiện giao tiếp với bên ngoài và hoạt động kinh tế còn tương đối khép kín, chủ yếu là tự cung, tự cấp), trình độ dân trí không đồng đều; tình hình an ninh, chính trị tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp, các thế lực thù địch trong và ngoài nước thường lợi dụng những lĩnh vực có nhiều vấn đề bất ổn và nhạy cảm như tranh chấp đất đai, ô nhiễm môi trường, dân tộc, tôn giáo… để kích động mâu thuẫn, chia rẽ khối đoàn kết dân tộc; tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy cũng diễn biến phức tạp, do đó vấn đề tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL) cho người dân là rất quan trọng và cần thiết. Ủy ban Mặt trận TQVN các cấp đã tích cực, chủ động phối hợp chặt chẽ với Đảng, chính quyền cùng cấp triển khai một cách sáng tạo, hiệu quả công tác tuyên truyền, PBGDPL cho mọi tầng lớp nhân dân.
Bám sát vào chủ trương của Tỉnh ủy, kế hoạch của UBND tỉnh và Ban chỉ đạo Đề án “Tiếp tục xây dựng và đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động chấp hành pháp luật trong cộng đồng dân cư giai đoạn 2014 – 2016” của tỉnh, Ủy ban MTTQ các cấp chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan phát động phong trào tuyên truyền và vận động chấp hành pháp luật đến các đoàn viên, hội viên và các tầng lớp nhân dân. Các hoạt động tuyên truyền, PBGDPL đã được triển khai phong phú, đa dạng, phù hợp với tình hình thực tế ở từng địa bàn dân cư.
Mặt trận các cấp đã củng cố kiện toàn và hướng dẫn chi tiết nội dung hoạt động cho các “Nhóm nòng cốt”, Tổ hòa giải và các câu lạc bộ pháp luật. Mỗi nhóm, tổ có từ 07 – 10 thành viên, các thành viên của tổ, nhóm nòng cốt hầu hết là những người gương mẫu, am hiểu về pháp luật, có uy tín trong cộng đồng dân cư, được nhân dân tín nhiệm bầu giữ các chức vụ quan trọng, như: Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố, Trưởng Ban Công tác Mặt trận, chi hội trưởng, chi hội phó các tổ chức đoàn thể. Đối với những khu vực tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào có đạo thì các nhóm thu hút đội ngũ già làng, người tiêu biểu trong cộng đồng dân cư để họ phát huy vai trò, trách nhiệm của mình, cùng với nhóm nòng cốt thực hiện có hiệu quả công tác tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân sống và làm việc theo pháp luật. Đến nay, toàn tỉnh đã duy trì hoạt động của 522 “Nhóm nòng cốt”, với hơn 2.500 thành viên, 1.438 Tổ hòa giải với 8.273 tổ viên và 321 câu lạc bộ pháp luật với 2.972 thành viên, 159 Hội đồng an ninh trật tự cấp xã; 837 Ban an ninh trật tự thôn, bản; 3.148 tổ an ninh nhân dân và nhóm liên gia tự quản; 623 tổ xung kích an ninh. Các nhóm nòng cốt, tổ hòa giải, câu lạc bộ pháp luật, … đã làm tốt công tác tuyên truyền, kịp thời triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống; tạo nếp sống tự quản theo pháp luật trong từng cộng đồng dân cư.
Chủ trì phối hợp với các ban, ngành liên quan để xây dựng, củng cố và nhân rộng “Điểm sáng chấp hành pháp luật tại cộng đồng dân cư”; các mô hình điểm về tham gia phòng, chống tội phạm ma túy, mại dâm, đảm bảo trật tự an toàn giao thông tại cộng đồng dân cư. Các Điểm sáng, mô hình này được các cấp Mặt trận quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn, đầu tư thời gian, hỗ trợ kinh phí, thường xuyên được kiểm tra, hướng dẫn, trong những năm tiếp theo đó. Đến nay, duy trì được 240 “Điểm sáng chấp hành pháp luật tại cộng đồng dân cư, 349 mô hình về phòng, chống tội phạm ma túy, mại dâm, đảm bảo trật tự an toàn giao thông, giữ gìn an ninh trật tự tại cộng đồng dân cư. Tại các điểm chỉ đạo đã có chuyển biến khá tích cực, giảm thiểu vi phạm pháp luật, nhận thức pháp luật của người dân đã chuyển biến rõ rệt. Điều đáng ghi nhận là cả hệ thống chính trị đã vào cuộc, việc lãnh đạo, chỉ đạo khá chặt chẽ, đồng bộ, các tầng lớp nhân dân đều tham gia hưởng ứng với những việc làm tích cực, hiệu quả. Hàng năm, các địa phương đã tổ chức sơ kết các điểm chỉ đạo để nhân rộng. Ở mỗi khu dân cư đều thành lập Ban vận động, ký cam kết, Đội tự quản trong đó Ban Công tác Mặt trận và Công an khu vực làm lực lượng nòng cốt và gắn với nội dung tuyên truyền trật pháp luật với nội dung cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”.
Phát huy vai trò, tác dụng của tủ sách pháp luật ở xã, phường, thị trấn để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong cộng đồng dân cư. Hiện nay, 100% xã, phường, thị trấn và nhiều khu dân cư thuộc 8 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh đều đã xây dựng được Tủ sách pháp luật. Các Tủ sách pháp luật phần lớn được đặt tại trụ sở UBND xã và nhà văn hóa khu dân cư. Hàng năm, Ủy ban MTTQ các huyện, thị xã, thành phố phối hợp với phòng Tư pháp lập danh mục sách, tài liệu pháp luật cần thiết để hướng dẫn cơ sở kịp thời bổ sung các đầu sách cho Tủ sách pháp luật. Đối tượng khai thác Tủ sách pháp luật chủ yếu là cán bộ, công chức, viên chức của xã và thôn, bản, khu phố nhằm phục vụ cho việc tuyên truyền, triển khai công việc.
Việc phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hệ thống thông tin đại chúng tiếp tục được duy trì và nâng cao chất lượng. Hàng năm, Ủy ban MTTQ tỉnh đã phối hợp với Đài Phát thanh – Truyền hình tỉnh xây dựng 12 chuyên mục và với Báo Quảng Bình xây dựng 12 chuyên trang “Đại đoàn kết”. Trang thông tin điện tử của Ủy ban Mặt trận TQVN tỉnh thường xuyên cập nhật, đăng tải nội dung các văn bản, chính sách mới của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các chương trình mục tiêu, kế hoạch triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh… Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền các chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước trên các trang thông tin điện tử của các tổ chức thành viên như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn thanh niên, Cựu chiến binh… Mặt khác, trên các hệ thống loa truyền thanh ở cấp huyện, cấp xã và khu dân cư cũng đã định kỳ tuyên truyền đều đặn cho người dân những nội dung mới về chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật mới được ban hành, đặc biệt là dự án, đề án liên quan thiết thực đến đời sống của người dân tại cộng đồng dân cư. Bên cạnh đó, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ các cấp phối hợp với Tư pháp cùng cấp hướng dẫn và tổ chức triển khai Ngày Pháp luật gắn với Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc hàng năm (18/11).
Công tác tổ chức, củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, báo cáo viên, tuyên truyền viên được quan tâm, chú trọng. Hiện nay, đội ngũ báo cáo viên pháp luật các cấp là trên 1.723 người. Về cơ bản, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên đều được bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ chuyên môn và kỹ năng tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật. Tính từ năm 2013 đến năm 2016, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh và huyện đã phối hợp với Trường chính trị tỉnh và Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện mở 27 lớp tập huấn cho hơn 2.500 lượt cán bộ MTTQ các cấp, Trưởng ban công tác Mặt trận ở khu dân cư; Trưởng, phó ban Ban Thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư cộng đồng; thành viên của “Nhóm nòng cốt” và “Câu lạc bộ pháp luật”.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động tuyên truyền, PBGDPL trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong thời gian qua vẫn còn một số tồn tại, hạn chế đó là:
Thứ nhất, một số địa phương, cơ sở chưa chủ động tham mưu cho cấp ủy, phối hợp với chính quyền trong công tác PBGDPL. Nội dung tuyên truyền ở một số lĩnh vực chưa phong phú, chưa thực sự đi sâu vào những nội dung pháp luật mà người dân cần. Hình thức tuyên truyền chưa thu hút nhiều đối tượng, chủ yếu là thông qua các hội nghị, chưa hấp dẫn, thu hút được sự tập trung chú ý của người dân.
Thứ hai, không ít báo cáo viên, tuyên truyền viên còn hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng PBGDPL dẫn tới việc tuyên truyền, PBGDPL chưa thực sự hiệu quả.
Thứ ba, sự phối hợp giữa Mặt trận với các cấp, các ngành chưa thực sự chặt chẽ, chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm phối hợp trong công tác PBGDPL.
Thứ tư, chưa có tiêu chí để đánh giá, xác định hiệu quả công tác tuyên truyền, PBGDPL, nên việc đưa ra nhận xét, đánh giá cũng như giải pháp để thực hiện tốt công tác tuyên truyền, PBGDPL còn mang tính chung chung, chưa cụ thể.
Muốn nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL cần phải có các phương thức tác động phù hợp làm thay đổi cách nghĩ, cách nhìn của người dân đối với pháp luật. Người dân thường chỉ quan tâm tới pháp luật khi bản thân họ phải rơi vào tình thế sự việc miễn cưỡng, lợi ích bị xâm hại… dính líu tới pháp luật (kiện cáo, tranh chấp, bị phạt, bị cưỡng chế…). Bởi vậy, khi tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cần giải thích, phân tích cho người dân hiểu được rằng, pháp luật không chỉ bao gồm các quy định cưỡng chế, thực thi pháp luật, biện pháp giải quyết tranh chấp mà pháp luật còn bao gồm các quy định bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, khuyến khích sự giao dịch lành mạnh giữa các thành viên trong xã hội vì sự phát triển và bảo đảm trật tự ổn định. Pháp luật là môi trường thuận lợi tạo điều kiện cho người giao dịch với nhau trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, đảm bảo cho các thành viên trong xã hội phụ thuộc và gắn bó với nhau một cách hợp lý.
Trong thời gian tới để nâng cao hiệu quả của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, Mặt trận các cấp cần quan tâm triển khai một số giải pháp như sau:
1. Tiếp tục chủ động tham mưu cho cấp ủy Đảng tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo trong công tác tuyên truyền, PBGDPL. Hàng năm, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ với các các cấp, các ngành để xây dựng chương trình, kế hoạch tuyên truyền, PBGDPL đảm bảo phù hợp với từng đối tượng và điều kiện thực tế. Sớm ban hành bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác PBGDPL đảm bảo thiết thực, hiệu quả, phù hợp với từng vùng, miền, từng đối tượng.
2. Đổi mới, linh hoạt phương thức phổ biến, giáo dục pháp luật, tạo tính tích cực, chủ động trong việc tìm hiểu, nhận thức bằng nhiều hình thức khác nhau như hình thức sân khấu hóa, áp dụng các phương thức hiện đại trong việc truyền tải thông tin, tổ chức thi tìm hiểu pháp luật, phổ biến các văn bản pháp luật mới ban hành… Qua đó, hình thành ý thức tự giác, thói quen học tập nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật, sống học tập và làm việc theo pháp luật. Triển khai trên diện rộng những hình thức mới đang phát huy hiệu quả trên thực tế như mạng internet, đề cao vai trò, uy tín của các già làng, trưởng thôn, cán bộ hoà giải và chức sắc trong tôn giáo.
3. Duy trì, phát huy, đẩy mạnh thực hiện và phát triển nhân rộng mô hình điểm, đồng thời phối hợp tăng cường tư vấn pháp luật miễn phí. Gắn giáo dục pháp luật với giáo dục đạo đức, văn hóa, văn hóa truyền thống và bồi dưỡng rèn luyện ý thức tự giác, tự nguyện tìm hiểu chấp hành pháp luật của các tầng lớp nhân dân.
4. Thường xuyên theo dõi, giám sát việc triển khai thực hiện các chương trình, kế hoạch về tuyên truyền, PBGDPL của chính quyền, các ngành liên quan, đồng thời kịp thời đề xuất, kiến nghị xử lý các vướng mắc, bất cập trong trong quá trình tuyên truyền, PBGDPL.
5. Cung cấp đầy đủ tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ, tài liệu pháp luật cho đội ngũ cán bộ Mặt trận cơ sở và Ban công tác Mặt trận, “Nhóm nòng cốt”, “Tổ hòa giải”, câu lạc bộ, … tại các khu dân cư; duy trì và phát huy hiệu quả tủ sách pháp luật ở cơ sở.
Nguyễn Đức Đồng
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Bình
