Xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài là hành vi ra khỏi biên giới Việt Nam không có giấy phép theo quy định của pháp luật về xuất, nhập cảnh. Hành vi này được thể hiện bằng nhiều phương thức, thủ đoạn và phương tiện khác nhau: lén lút không có hộ chiếu hoặc giấy phép của Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, trốn tránh sự kiểm soát của các cơ quan chức năng tại cửa khẩu, có hộ chiếu hay giấy phép nhưng đã quá hạn hoặc không có thị thực xuất cảnh, nhập cảnh; sử dụng hộ chiếu giả, giấy phép giả hoặc thị thực giả… Người có hành vi xuất cảnh, nhập cảnh trái phép sẽ bị xử phạt hành chính theo Điều 17 – Nghị định 167/2013/NĐ-CP, nặng hơn sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh, tội ở lại nước ngoài trái phép theo Điều 347 – Bộ Luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017. Hành vi tổ chức, môi giới đưa người xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các Điều 348, 349 Bộ luật hình sự năm 2015, được sửa đổi bổ sung năm 2017.
Trong những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, tình trạng người dân xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài diễn ra phức tạp, có chiều hướng ngày càng gia tăng. Từ khoảng năm 2013 đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh, mỗi năm có hàng ngàn trường hợp người dân xuất cảnh trái phép để ra nước ngoài. Qua theo dõi cho thấy, người dân trong tỉnh xuất cảnh trái phép để qua nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Anh, Úc, Trung Quốc…, nhưng tập trung nhiều nhất là xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc. Hàng năm, cứ vào dịp sau tết Nguyên Đán, tình trạng người dân xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc diễn ra ồ ạt, rầm rộ. Hoạt động xuất cảnh trái phép diễn ra ở hầu khắp các huyện, thị, thành phố trên toàn tỉnh nhưng tập trung chủ yếu là ở địa bàn các huyện Bố Trạch, Quảng Trạch và thị xã Ba Đồn. Xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài đang trở thành vấn nạn của nhiều địa phương; ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh nhà.
Cùng với sự gia tăng của hoạt động xuất cảnh trái phép thì tội phạm tổ chức người khác trốn đi nước ngoài tăng nhiều so với cùng kỳ những năm trước, tính chất mức độ của đối tượng phạm tội ngày càng phức tạp hơn, phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng phạm tội ngày càng mưu mô, xảo quyệt. Các đối tượng cầm đầu, tổ chức đưa người trốn sang các nước Anh, Nhật, Úc… sử dụng các thủ đoạn tinh vi như cho lao động làm hộ chiếu giả, tổ chức trốn đi dưới dạng tham quan, du lịch, thăm thân; tổ chức tham quan du lịch sang nước thứ 2 rồi tìm cách trốn sang nước thứ 3… Các đối tượng “cò” đưa người sang Trung Quốc trong những năm gần đây liên tục thay đổi phương thức hoạt động, chúng yêu cầu người dân tự bắt xe ra các cửa khẩu ở biên giới phía Bắc rồi mới tổ chức thành từng nhóm để xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc, khi lao động sang được Trung Quốc mới thu tiền môi giới… Do đó, công tác phòng ngừa, đấu tranh của lực lượng Công an cũng như các cơ quan chức năng hết sức khó khăn.
Được sự quan tâm, chỉ đạo của Lãnh đạo Công an tỉnh, sự phối hợp của các đơn vị có liên quan trong và ngoài ngành Công an, Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) Công an tỉnh Quảng Bình đã triển khai đồng bộ các biện pháp, huy động tối đa mọi nguồn lực để phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Đây là công tác quan trọng, là nhiệm vụ trọng tâm hàng năm. Cấp ủy, Ban chỉ huy (BCH) đơn vị đã tập trung chỉ đạo cán bộ, chiến sĩ (CBCS) tăng cường các mặt công tác nắm tình hình liên quan đến xuất cảnh trái phép, áp dụng các biện pháp nghiệp vụ để phát hiện, ngăn chặn các vụ việc xuất cảnh trái phép. Đơn vị tăng cường mối quan hệ phối hợp với các cục nghiệp vụ; các phòng ban trong Công an tỉnh, Công an các huyện, thị xã, thành phố… để trao đổi, nắm các thông tin liên quan đến các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực xuất nhập cảnh, xác lập, đấu tranh các chuyên án tổ chức xuất cảnh trái phép. Các đơn vị nghiệp vụ, Công an huyện Bố Trạch… đã chuyển đến Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Bình nhiều tin báo tố giác tội phạm, vụ án có liên quan hoạt động xuất cảnh trái phép, qua đó Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Bình đã tiến hành đấu tranh ngăn chặn, làm rõ hành vi vi phạm để xử lý theo quy định của pháp luật.
Dưới sự chỉ đạo của BCH đơn vị, trong những năm qua, CBCS phòng An ninh điều tra thường xuyên triển khai các đợt công tác đến các địa bàn trong toàn tỉnh để nắm tình hình liên quan đến xuất cảnh trái phép, thực hiện vận động quần chúng, tổ chức công tác trinh sát, các biện pháp nghiệp vụ để phát hiện các vụ việc xuất cảnh trái phép. Qua hoạt động này, đơn vị nắm chắc được tình hình an ninh trật tự tại các địa bàn; kịp thời chủ động phát hiện các vụ việc xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài, từ đó có biện pháp, đối sách để đấu tranh, ngăn chặn. Bên cạnh triển khai các mặt công tác nghiệp vụ, CBCS đơn vị thường xuyên tổ chức công tác tuyên truyền pháp luật liên quan đến xuất nhập cảnh cho quần chúng nhân dân, phổ biến cho họ biết những tác hại, hệ lụy từ hành vi xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Thông qua đó, nhận thức của người dân ngày một nâng cao, góp phần hạn chế được ý định cách xuất cảnh trái phép, trốn ra nước ngoài của một số người dân trên địa bàn.
Gắn công tác phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động xuất cảnh trái phép với các phong trào hoạt động của đoàn viên, thanh niên, được sự đồng ý của Cấp ủy, BCH đơn vị, Chi đoàn phòng ANĐT đã triển khai công trình thanh niên “Đoàn viên thanh niên chi đoàn An ninh điều tra thực hiện tốt công tác chống trốn”. Qua đó, các đoàn viên ,thanh niên là các Điều tra viên, cán bộ điều tra đã chủ động, trực tiếp tham gia vào các mặt công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh với hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Bằng sự nỗ lực của tập thể đơn vị, từ năm 2015 đến nay, phòng An ninh điều tra đã phát hiện, ngăn chặn 03 vụ xuất cảnh trái phép, vận động trên 200 trường hợp từ bỏ ý định xuất cảnh trái phép, trở về địa phương làm ăn chân chính.
Với thẩm quyền điều tra các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia và các vụ án khác thuộc thẩm quyền của Cơ quan ANĐT, trong những năm qua, cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Bình đã thụ lý điều tra các vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài; kiểm tra, xác minh các tin báo tố giác tội phạm liên quan đến hành vi xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Từ năm 2011 đến nay, đơn vị đã thụ lý 19 vụ án, khởi tố 25 bị can về tội tổ chức người khác trốn đi nước ngoài; kiểm tra, xác minh 12 tin báo tố giác tội phạm liên quan đến xuất cảnh trái phép. Trong đó có nhiều vụ án có tính chất rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, như vụ Võ Thị Hường tổ chức người khác trốn đi nước ngoài, Nguyễn Văn Hải tổ chức người khác trốn đi nước ngoài, Bùi Thị Thanh tổ chức người khác trốn đi nước ngoài… Quá trình điều tra các vụ án, xác minh các tin báo tố giác tội phạm, các điều tra viên, cán bộ điều tra trong đơn vị đã tuân thủ các quy định của pháp luật, vận dụng linh hoạt các biện pháp nghiệp vụ điều tra để làm rõ hành vi phạm tội của đối tượng. Điều tra các vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài, khi lấy lời khai các đối tượng có liên quan, ngoài việc thu thập tài liệu chứng cứ, các điều tra viên, cán bộ điều tra còn chú trọng công tác tuyên truyền, răn đe để đối tượng từ bỏ ý định xuất cảnh trái phép. Tùy theo từng vụ án để xây dựng kế hoạch điều tra sát hợp, tính toán để thu thập, củng cố tài liệu chứng cứ, làm rõ toàn bộ nội dung vụ án. Các vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài được điều tra, làm rõ theo đúng quy định của pháp luật, xử lý nghiêm minh đối tượng phạm tội, kịp thời thu hồi và trả lại tài sản cho người dân. Qua điều tra các vụ án liên quan đến xuất cảnh trái phép, cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Bình đã nắm bắt được các nguyên nhân và điều kiện phạm tội, các kẽ hỡ trong công tác quản lý xuất, nhập cảnh, từ đó đã tham mưu cho các cơ quan chức năng các đối sách khắc phục, phòng ngừa.
Hiện nay, công tác đấu tranh phòng ngừa với hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại như: Phương thức, thủ đoạn xuất cảnh trái phép, trốn ra nước ngoài của các đối tượng ngày càng tinh vi, xảo quyệt; hoạt động này diễn ra rộng khắp địa bàn toàn tỉnh nên công tác nắm tình hình vô cùng khó khăn, yêu cầu có sự đầu tư lớn về lực lượng, thời gian; việc thu thập tài liệu chứng cứ ở nhiều vụ án có liên quan đến các ngành, các cấp như: Cục Lãnh sự – Bộ ngoại giao, Cục Quản lý lao động ngoài nước – Bộ Lao động thương binh và xã hội, Đại sứ quán các nước; nhiều vụ án có liên quan đến các đối tượng đã xuất cảnh ra nước ngoài nên không thể áp dụng được các biện pháp điều tra.
Trong những năm tới, dự báo tình hình hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài cũng như tội phạm tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài sẽ diễn ra ngày càng phức tạp. Để đẩy mạnh công tác phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Quảng Bình đề xuất một số giải pháp sau:
1. Huy động toàn bộ hệ thống chính trị tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, vận động quần chúng nhân dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về biên giới quốc gia; xuất cảnh, nhập cảnh; nhận thức rõ các phương thức, thủ đoạn và hậu quả của việc xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Tăng cường công tác nắm tình hình, xây dựng kế hoạch phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao của từng đơn vị trong hệ thống chính trị để phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động xuất cảnh trái phép, trốn đi nước ngoài. Chính quyền các cấp cần tăng cường công tác quản lý nhà nước một cách triệt để và có hiệu quả, kiểm tra chặt chẽ hơn trong lĩnh vực cấp giấy phép và hoạt động của các công ty có chức năng xuất khẩu lao động.
2. Tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý hộ khẩu, đăng ký tạm trú, tạm vắng ở cơ sở, chấn chỉnh những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý cư trú ở các đơn vị cơ sở. Tăng cường công tác phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, đặc biệt là các địa bàn có diễn biến phức tạp về xuất cảnh trái phép.
3. Quá trình điều tra các vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài, Cơ quan ANĐT cần tập trung lực lượng, phương tiện để tiến hành các biện pháp điều tra; áp dụng linh hoạt các biện pháp ngăn chặn để loại trừ trường hợp đối tượng bỏ trốn, tiêu hủy các tài liệu chứng cứ. Sử dụng tổng hợp các hoạt động điều tra để thu thập tài liệu chứng cứ, giải quyết triệt để các yêu cầu điều tra. Điều tra làm rõ các vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài đảm bảo các yêu cầu chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, xử lý nghiêm minh đúng người đúng tội, không để lọt tội phạm.
4. Cơ quan An ninh điều tra tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn cho các lực lượng nghiệp vụ, Công an cấp huyện, thị xã, thành phố trong công tác điều tra ban đầu, thu thập tài liệu chứng cứ trong các vụ án liên quan đến xuất cảnh trái phép, tổ chức người khác trốn đi nước ngoài. Duy trì, củng cố hoạt động trao đổi thông tin giữa cơ quan điều tra với các đơn vị trinh sát, đơn vị cơ sở về diễn biến, tình hình xuất cảnh trái phép trên các địa bàn. Khi phát hiện các vụ việc xuất cảnh trái phép, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của các đơn vị để xây dựng kế hoạch, tổ chức các biện pháp đấu tranh, ngăn chặn.
5. Cần đưa ra xét xử lưu động một số vụ án tổ chức người khác trốn đi nước ngoài điển hình để răn đe các đối tượng đang có ý định xuất cảnh trái phép, tổ chức, môi giới đưa người trốn đi nước ngoài; tuyên truyền phổ biến rộng rãi phương thức, thủ đoạn của các đối tượng tổ chức, môi giới đưa người trốn đi nước ngoài để quần chúng nhân dân nâng cao ý thức cảnh giác.
Trung tá, Ths Hoàng Thanh Chung
Phó Trưởng phòng An ninh điều tra
