Dịp cuối năm là thời điểm nhạy cảm để nhiều đối tượng tìm mọi cách thu lợi từ việc kinh doanh, sản xuất, vận chuyển thuốc pháo, pháo nổ. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của con người mà còn ảnh hưởng đến tình hình kinh tế, an ninh trật tự toàn xã hội.
* Pháo là mặt hàng cấm kinh doanh hay kinh doanh có điều kiện?
Tại Nghị định số 59/2006/NĐ-CP ngày 12-6-2006 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Thương mại về hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh, hạn chế kinh doanh và kinh doanh có điều kiện (được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 43/2009/NĐ-CP ngày 7-5-2009 và hợp nhất theo Văn bản số 19/VBHN-BCT ngày 9-5-2014) Nhà nước đã quy định cụ thể “pháo các loại” thuộc Danh mục hàng hóa cấm kinh doanh; Thông tư liên tịch số 06/2008/TTLT-BCA-VKNDTC-TANDTC ngày 25-12-2008 giữa Bộ công an, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Toà án nhân dân Tối cao hướng dẫn việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép pháo nổ và thuốc cũng nêu rõ hành vi mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép pháo có số lượng từ 10kg trở lên hoặc dưới số lượng đó, nhưng đã bị xử phạt hành chính, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Nhưng theo quy định của Luật Đầu tư năm 2014 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2015) thì “pháo các loại” lại thuộc Danh mục “ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện” (Phụ lục 04 – Luật Đầu tư năm 2014). Chính vì vậy dẫn đến việc Luật Đầu tư năm 2014 và Luật Thương mại năm 2005 có sự chồng chéo nhau về đối tượng điều chỉnh.
Vậy, pháo là mặt hàng cấm hay mặt hàng kinh doanh có điều kiện? Việc điều tra, truy tố, xét xử đối với những người có hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán pháo theo quy định tại BLHS như thế nào?
Điều này tạo nên sự không thống nhất trong công tác điều tra, truy tố, xét xử đối với các đối tượng có hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán pháo theo quy định của Bộ luật Hình sự của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Trước bất cập đó, nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong các quy định của pháp luật về xử lý hành vi sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ pháo nổ trái phép, ngày 22-11-2016, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật sửa đổi bổ sung Điều 6 và phụ lục 4 Luật Đầu tư 2014 về danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (có liệu lực từ 1-1-12017). Theo đó, pháo nổ là hàng hóa cấm kinh doanh và đã được đưa ra khỏi danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện.
* Áp dụng quy định có lợi cho người phạm tội?
Thời gian qua, việc các cơ quan chức năng xử lý người vi phạm liên quan đến tội kinh doanh hàng cấm (trong đó có pháo nổ) gặp phải những vướng mắc vì theo Bộ luật Hình sự năm 2015, để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ hàng cấm thì phải có định giá về giá trị hàng hoá từ 100 triệu đồng trở lên.
Quy định như vậy là không phù hợp với thực tiễn vì đã là hàng cấm đương nhiên không được kinh doanh trên thị trường và không có cơ sở để định giá. Tuy nhiên, từ khi Bộ luật Hình sự 2015 được công bố, những quy định có lợi cho bị cáo được áp dụng, cho nên các vụ án về pháo nói riêng và hàng cấm nói chung đều bị “ách tắc” trong khâu xử lý.
Nguyên nhân của sự “ách tắc” này bắt nguồn bởi bất cập từ khâu xây dựng pháp luật. Do vậy khi áp dụng quy định của pháp luật vào thực tế đã xảy ra vướng mắc mà không có căn cứ pháp lý để giải quyết.
Mới đây, Quốc hội khóa 14 đã ban hành Luật số 03/2016/QH14 sửa đổi bổ sung Điều 6 và Phụ lục 4 về Danh mục đầu tư kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư năm 2014 bổ sung pháo nổ vào danh mục cấm kinh doanh. Luật này có hiệu lực kể từ ngày 1-1-2017. Trước đó, TAND Tối cao cũng có văn bản số 276 ngày 13-9-2016 hướng dẫn áp dụng một số quy định có lợi cho người phạm tội của Bộ luật Hình sự. Theo đó, đối với tội sản xuất, buôn bán hàng cấm thì phạm tội trong trường hợp thuộc khoản 2 trở lên thì mới được áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 là tình tiết giảm nhẹ; còn đối với hành vi phạm tội thuộc khoản 1 (khoản cấu thành cơ bản tội phạm) không được coi là tình tiết giảm nhẹ.
Các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn xử lý bình thường theo Luật Hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung 2009). Do vậy, việc không định giá trị hàng hoá không phải là tình tiết giảm nhẹ, hoặc miễn trừ trách nhiệm hình sự cho người có hành vi phạm tội.
Việc xử lý hình sự đối với các hành vi tội phạm liên quan đến pháo nổ rất cấp thiết để đảm bảo ANTT trong tình hình hiện nay. Đến nay, các vướng mắc về văn bản pháp quy đã được tháo gỡ. Các cơ quan tiến hành tố tụng cần phải phối hợp chặt chẽ để đưa các vụ kinh doanh, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ pháo nổ ra xử lý trước pháp luật nhằm răn đe, phòng ngừa tội phạm, đáp ứng yêu cầu đảm bảo ANTT trong tình hình hiện nay.
Tiêu Dao
