Trong những năm qua, công tác đăng ký, quản lý nhân khẩu tạm trú (QLNKTT) đã được Công an tỉnh Quảng Bình hết sức coi trọng. Công an các phường đã làm tốt công tác tham mưu cho UBND các phường ban hành các văn bản chỉ đạo triển khai. Phối hợp với các cơ quan thông tin như: Đài truyền thanh của thành phố, thị xã và các phường đã làm tốt công tác tuyên truyền nội dung Luật Cư trú, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Cư trú tới đông đảo quần chúng nhân dân để mọi người biết và tự giác chấp hành. Đáng chú ý đã tham mưu thành lập Ban chỉ đạo và tổ chức cuộc thi tìm hiểu Luật Cư trú, qua đó đã tuyên truyền sâu rộng đến các cấp, các ngành, các cơ quan, đoàn thể và mọi tầng lớp nhân dân; thành lập Ban chỉ đạo thi hành Luật Cư trú trong lực lượng Công an tỉnh Quảng Bình. Công an các phường đã quán triệt và chủ động có kế hoạch triển khai, củng cố, sắp xếp lại đội ngũ làm công tác đăng ký quản lý tạm trú, chấn chỉnh các phòng tiếp dân gắn với thực hiện cải cách hành chính tạo mọi điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ, đáp ứng được yêụ cầu cải cách hành chính. Qua 5 năm triển khai thi hành Luật Cư trú, công tác đăng ký, quản lý nhân khẩu tạm trú trên địa bàn tỉnh đã có những chuyển biến tích cực, rõ nét được nhân dân tin tưởng và đồng tình ủng hộ. Qua đó phục vụ công tác quản lý xã hội, bảo vệ ANQG và giữ gìn TTATXH, phát huy hiệu quả công tác phòng ngừa, đấu tranh tấn công trấn áp tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương.
Từ năm 2013 đến 2017, công tác quản lý nhân khẩu tạm trú của Công an phường trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả quan trọng, như: Công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về cư trú của Công an tỉnh được thực hiện tốt, đầy đủ và triển khai đến Công an các phường. Ban chỉ huy Công an các thành phố, thị xã luôn xác định công tác quản lý nhân khẩu tạm trú là một trong những nội dung chỉ đạo lực lượng QLHC về TTXH nói chung, lực lượng Công an phường nói riêng phải thực hiện nghiêm túc.
Lực lượng trực tiếp tiến hành công tác QLNKTT là lực lượng CSKV thuộc Công an các phường đã công khai hóa thủ tục liên quan đến công tác đăng ký hộ khẩu tạm trú. Công tác lưu trữ hồ sơ đăng ký tạm trú đã được Công an phường (CAP) thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. Hệ thống hồ sơ sổ sách, biểu mẫu ghi chép tương đối đầy đủ, cụ thể, rõ ràng,tạo điều kiện thuận lợi cho việc tra cứu cung cấp thông tin về nhân thân, lai lịch của nhân khẩu phục vụ công tác nghiệp vụ.
Mặc dù trong thời gian qua, công tác QLNKTT của CAP, Công an tỉnh Quảng Bình đạt được nhiều kết quả, hỗ trợ đắc lực cho công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên công tác này vẫn còn bộc lộ những hạn chế, cụ thể là: Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về tạm trú chưa được quan tâm thực hiện thường xuyên đúng mức, chưa tạo được mối quan hệ phối hợp đồng bộ, thống nhất giữa các cấp, các ngành trong việc phổ biến, quán triệt, tuyên truyền dẫn đến nhận thức và ý thức tự giác chấp hành của một bộ phận nhân dân đang còn thấp, đặc biệt là người dân lao động. Việc cấp sổ tạm trú có quy định thời hạn trong khi người đăng ký tạm trú thường xuyên thay đổi chổ ở. Khi chuyển đến nơi ở mới, Công an nơi ở mới tiếp tục cấp dẫn đến trường hợp một người có nhiều sổ đăng ký tạm trú gây lãng phí, khó khăn cho công tác quản lý. Công tác kiểm tra, hướng dẫn về mặt nghiệp vụ hoạt động đăng ký QLNKTT chưa được thường xuyên, có ý thức xem nhẹ hoạt động này. Chính điều đó đã dẫn tới thực trạng hiện nay lực lượng CAP trên địa bàn tỉnh Quảng Bình còn lúng túng khi tiến hành nội dung QLNKTT, nhận thức chưa đầy đủ tác dụng nghiệp vụ khi tiến hành công tác này.
Công tác nắm tình hình, nắm di biến động của nhân khẩu tạm trú của lực lượng CAP còn thiếu nhạy bén, chưa đi vào chiều sâu, thu thập thông tin ít, chất lượng còn hạn chế. Lực lượng CAP mới chỉ nắm được những vấn đề nổi, chưa đi sâu để nắm nội dung về hoạt động, quan hệ, nghề nghiệp…của từng nhân khẩu đến tạm trú trên địa bàn; chưa theo dõi sát các loại nhân, hộ khẩu tạm trú trên địa bàn, nhất là những trường hợp xóa đăng ký tạm trú, thông tin về nhân hộ khẩu tạm trú là “đối tượng”… Công tác kiểm tra, xử lý còn nhiều thiếu kiên quyết, số lượt kiểm tra hàng năm còn chưa đáp ứng đủ so với số nhân khẩu đang sống trên địa bàn. Việc kiểm tra còn nặng tính hình thức và chưa gắn với công tác tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân. Việc bổ sung thông tin thay đổi nhân khẩu tạm trú, báo cáo thống kê nhân khẩu, hộ khẩu tạm trú định kỳ và đột xuất thiếu kịp thời.
Trong những năm tới, tình hình ANQG và TTATXH vẫn còn tiềm ẩn những diễn biến phức tạp, tội phạm và tệ nạn xã hội vẫn tìm cách lợi dụng những sơ hở trong công tác quản lý cư trú và công tác quản lý tạm trú nói riêng để phạm tội. Thành phần các loại tội phạm trong thời gian tới rất đa dạng về lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp, trình độ văn hóa. Tập trung nhiều nhất là lứa tuổi thanh, thiếu niên, những người không có nghề nghiệp, việc làm; đối tượng có lệnh truy nã; đối tượng có tiền án, tiền sự. Tội phạm trong số đối tượng cơ hội chính trị, đối tượng lợi dụng các vấn đề tôn giáo, dân tộc, dân chủ sẽ có chiều hướng tăng dần. Công tác quản lý nhà nước về ANTT trên địa bàn vẫn còn những thách thức. Đặc biệt dân cư tạm trú là đối tượng thuận lợi để bọn phạm tội, đối tượng truy nã, truy tìm trốn và ẩn náu. Sự hình thành nhiều khu công nghiệp, các trung tâm dịch vụ, nhu cầu về phòng trọ trong các khu ký túc xá của trường đại học, cao đẳng, dạy nghề và các trường trung học phổ thông ở các hộ dân sẽ tăng lên; các đối tượng hình sự, tệ nạn xã hội trà trộn… làm cho tình hình phức tạp hơn.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhân khẩu tạm trú theo chức năng của Công an phường, Công an tỉnh Quảng Bình, theo chúng tôi cần tập trung thực hiện tốt những giải pháp sau:
1. Tập trung điều tra nghiên cứu, nắm tình hình về nhân khẩu tạm trú trên địa bàn được phân công.
Việc nắm tình hình thông qua nhiều mặt công tác khác nhau như thông qua việc trực tiếp xuống địa bàn, thăm hỏi quần chúng nhân dân của CSKV và việc kiểm tra tạm trú tại các dãy phòng trọ, nhà trọ…. Thường xuyên phối hợp các ban ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội, lực lượng quần chúng nòng cốt để kịp thời nắm những vấn đề có liên quan đến ANTT, tập trung rà soát, lập danh sách quản lý các nhân, hộ khẩu kinh doanh các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về ANTT, các đối tượng có biểu hiện nghi vấn để có kế hoạch điều tra nghiên cứu và áp dụng biện pháp quản lý phù hợp. Thực hiện đa dạng các hình thức để nắm tình hình về nhân khẩu tạm trú như: kiểm tra hộ khẩu định kỳ, thăm hỏi quần chúng nhân dân; thông qua công tác đăng ký, quản lý tạm trú cho nhân dân, thông qua cơ sở bí mật, lực lượng nòng cốt bảo vệ ANTT ở cơ sở, tổ chức đoàn thể, những người có quan hệ với đối tượng để thu thập, tích lũy tài liệu về đối tượng nghi vấn; thông qua công tác tuần tra kiểm soát, kiểm tra hành chính, phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc để nắm tình hình về nhân, hộ khẩu tạm trú, kịp thời phát hiện những vấn đề mới phát sinh, phục vụ hoạt động quản lý nhân khẩu tạm trú và các lực lượng nghiệp vụ khác.
2. Đổi mới phương thức, hình thức tuyên truyền vận động hướng dẫn nhân dân chấp hành tốt các quy định về đăng ký, quản lý nhân khẩu tạm trú.
Thông qua công tác tiếp xúc với nhân dân tại trụ sở và nắm tình hình khu vực để tuyên truyền hướng dẫn nhân dân một cách cụ thể, dễ hiểu nhất. Đồng thời, thông qua các buổi sinh hoạt, họp khu phố, tổ dân phố chủ động chuẩn bị tài liệu về đăng ký, quản lý tạm trú để tuyên truyền cho lực lượng quần chúng nòng cốt nắm vững các quy định về quyền và nghĩa vụ của công dân từ đó tuyên truyền vận động nhân dân tự giác chấp hành, tham gia phát hiện, tố giác các hành vi vi phạm trên địa bàn; lồng ghép các quy định của pháp luật về quản lý tạm trú trên các phương tiện truyền thông một cách thường xuyên.
3. Đẩy mạnh phối hợp giữa CSKV với các lực lượng nghiệp vụ có liên quan nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các biện pháp xác minh nhân khẩu tạm trú.
Lực lượng CSKV phải tích cực đẩy mạnh, tăng cường phối hợp với các lực lượng trong và ngoài địa bàn nhằm xây dựng được sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình công tác, nắm thông tin phục vụ cho việc xác minh thông tin về nhân khẩu tạm trú trên địa bàn quản lý. Cụ thể, CSKV cần phải đẩy mạnh việc phối hợp với Công an các địa phương nơi thường trú, địa bàn lân cận, giáp ranh…nhằm nắm, xác minh thông tin về nhân thân, lai lịch, tình trạng cư trú của đối tượng đang tạm trú trên địa bàn từng khu dân cư thông qua nhiều biện pháp khác nhau nhằm giải quyết tốt các vụ việc ANTT có liên quan. Hiện nay, hầu hết biện pháp xác minh của CSKV đều sử dụng phiếu xác minh (HK03), tuy nhiên trong những trường hợp đột xuất cần tiến hành xác minh nhanh CSKV có thể tiến hành xác minh trực tiếp qua điện thoại, hiệu quả của hình thức xác minh cao, cơ quan được đề nghị trả lời nhanh chóng và đầy đủ theo yêu cầu.
4. Tăng cường công tác kiểm tra nhân khẩu tạm trú.
Thông qua công tác kiểm tra giúp lực lượng làm công tác quản lý nhân khẩu tạm trú nắm lại hồ sơ, quy trình thực hiện một cách có hệ thống, phát hiện những thiếu sót, tồn tại, những vấn đề chưa hợp lý để chấn chỉnh bổ sung kịp thời. Việc thường xuyên kiểm tra còn giúp CSKV có trách nhiệm hơn với công việc, hồ sơ chặt chẽ theo đúng quy định của Luật Cư trú, cải tiến nội dung, phương pháp làm việc, phát hiện những trường hợp lợi dụng các quy định của Luật Cư trú để hoạt động phạm tội.
Việc kiểm tra phải được tiến hành thường xuyên, có trọng tâm trọng điểm, sử dụng đồng bộ nhiều phương pháp kiểm tra như: Kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất, phối hợp với các ban ngành đoàn thể, kiểm tra chéo thông qua công tác kiểm tra, nắm chắc tình hình chấp hành quy định về quản lý tạm trú của các hộ dân. Kịp thời phát hiện trường hợp vi phạm, những đối tượng từ nơi khác đến sinh sống không đăng ký tạm trú đề xuất xử lý, giải quyết.
5. Triển khai xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ giữa Cảnh sát khu vực với các ban ngành, đoàn thể có liên quan trong quản lý nhân khẩu tạm trú phục vụ phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm.
Xây dựng quy chế quản lý nhân khẩu tạm trú tại các khu công nghiệp, khu nhà ở cho công nhân để quản lý người lao động, làm việc, đến sinh sống trong các khu vực này. Đồng thời lực lượng CSKV cần thường xuyên hướng dẫn, yêu cầu bảo vệ an ninh trật tự, phòng chống tội phạm gắn với hoạt động quản lý tạm trú trong và ngoài cơ sở cho lực lượng bảo vệ.Trong quá trình quản lý sinh viên tạm trú cần chủ động phối hợp với nhà trường để nắm tình hình việc chấp hành nội quy, kỷ luật của sinh viên. Khi sinh viên đến địa bàn tạm trú, cùng với việc nắm tình hình về quê quán, lai lịch, nhân thân, CSKV phải hướng dẫn họ chấp hành các quy định về an ninh, trật tự. Mặt khác CSKV cần nắm những thông tin về học tập như: học trường nào, lớp nào. Đồng thời CSKV cần nắm họ tên, địa chỉ, số điện thoại của giáo viên chủ nhiệm để thông tin liên lạc trao đổi về tình hình sinh viên.
6. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính trong công tác quản lý nhân khẩu tạm trú.
Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính theo hướng công khai, minh bạch, thủ tục đơn giản, nhanh gọn và tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực hiện quyền tự do cư trú, tránh đi lại nhiều lần gây phiền hà cho công dân. CSKV cần căn cứ vào các quy định của pháp luật và tình hình thực tế của địa phương để tổ chức thực hiện quản lý tạm trú theo đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đáp ứng yêu cầu thực tế của công tác. CSKV là nòng cốt trực tiếp xây dựng hệ thống dữ liệu dân cư trong quá trình quản lý cư trú cũng như nhân khẩu tạm trú trên địa bàn các phường nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý nhân khẩu cư trú. Có kế hoạch đầu tư, sử dụng công nghệ thông tin vào quy trình quản lý tạm trú để xây dựng hệ thống dữ liệu về cư trú cấp cơ sở; dữ liệu về cư trú trên máy tính cá nhân của CSKV nhằm đảm bảo cập nhật, tra cứu thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác. Ban chỉ huy Công an các phường cần đề xuất cấp trên đầu tư kinh phí và trang thiết bị các phương tiện nghiệp vụ, kỹ thuật hiện đại để phục vụ yêu cầu quản lý nhân khẩu tạm trú hiện nay.
Thiếu tá Trần Công Định
Đội trưởng, Công an thị xã Ba Đồn
