Tìm hiểu nội cung Điều 185 BLHS năm 2015 về “Triệu tập người làm chứng”

Người làm chứng là người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin về tội phạm vụ án, vì thế lời khai của người làm chứng là một nguồn chứng cứ quan trọng giúp cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng giải quyết vụ án một cách chính xác. Để có thể tham gia vào vụ án thì người này cần có một tư cách pháp lý nhất định. Cơ quan điều tra (Điều tra viên) xác định tư cách tham gia tố tụng của người này trong vụ án bằng việc ra quyết định triệu tập họ đến lấy lời khai với tư cách người làm chứng.

Để triệu tập người làm chứng, Điều tra viên phải gửi giấy triệu tập cho người làm chứng. Nội dung thông tin trong giấy triệu tập do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định tạo hiệu lực pháp lý buộc người làm chứng phải có mặt theo yêu cầu của Điều tra viên. Giấy triệu tập người làm chứng phải ghi rõ họ tên, chỗ ở hoặc nơi làm việc , học tập của người làm chứng; giờ, ngày, tháng, năm và địa điểm có mặt; mục đích và nội dung làm việc, thời gian làm việc. Giấy triệu tập người làm chứng là văn bản pháp lý xác nhận một người nào đó là người làm chứng trong vụ án. Do đó, khi triệu tập người làm chứng, Điều tra viên phải kiểm tra người này có đủ điều kiện hay không (không phải là người bào chữa của người bị buộc tội, người do nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất mà không có khả năng nhận thức được những tình tiết liên quan nguồn tin về tội phạm, về vụ án hoặc không có khả năng khai báo đúng đắn).

Để người làm chứng có mặt tại địa điểm lấy lời khai, trong giấy triệu tập phải nêu rõ trách nhiệm nếu vắng mặt không có lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan mà việc vắng mặt gây trở ngại cho việc giải quyết nguồn tin tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử thì có thể bị dẫn giải. Trường hợp người làm chứng cố tình không có mặt nhằm từ chối khai báo, trốn tránh việc khai báo mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội khai báo gian dối, tội từ chối khai báo theo Điều 382 và 383 Bộ luật Hình sự.

Giấy triệu tập người làm chứng được giao trực tiếp cho người làm chứng, có nghĩa là phải bảo đảm cho người làm chứng được nhận giấy hoặc được nghe người khác đọc toàn văn giấy triệu tập.

Khi không giao trực tiếp cho người làm chứng thì có thể giao giấy triệu tập thông qua chính quyền xã, phường, thị trấn nơi người làm chứng cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi người làm chứng làm việc, học tập để chuyển giấy triệu tập đến người làm chứng. Chính quyền xã, phường, thị trấn nơi người làm chứng cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi người làm chứng làm việc, học tập có trách nhiệm tạo điều kiện cho người làm chứng thực hiện nghĩa vụ.

Điều luật quy định trong mọi trường hợp việc giao giấy triệu tập phải được ký nhận, do đó khi giao trực tiếp thì người làm chứng ký biên nhận, nếu thông qua chính quyền xã, phường, thị trấn hoặc cơ quan, tổ chức nơi người làm chứng cư trú hoặc làm việc thì người đại diện chính quyền, cơ quan, tổ chức ký biên nhận. Khi chuyển giấy triệu tập đến cho người làm chứng thì yêu cầu người làm chứng ký xác nhận để bảo đảm tính hợp pháp của giấy triệu tập đã được giao đến người làm chứng.

Trong trường hợp người làm chứng chưa đủ 18 tuổi thì giấy triệu tập không được giao trực tiếp cho người làm chứng mà được giao cho cha, mẹ hoặc người đại diện khác của họ. Những người này trực tiếp ký giấy biên nhận.

Việc triệu tập người làm chứng theo ủy thác tư pháp của nước ngoài được thực hiện theo luật tương trợ tư pháp và các thủ tục triệu tập người làm chứng nêu trên.

Điều luật quy định riêng một khoản cho Kiểm sát viên trong những trường hợp cần thiết cần làm rõ chứng cứ tài liệu để quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn quyết định của Cơ quan điều tra hoặc để quyết định truy tố thì Kiểm sát viên có thể triệu tập người làm chứng lấy lời khai. Các thủ tục triệu tập người làm chứng của Kiểm sát viên cũng được áp dụng như trường hợp Điều tra viên triệu tập người làm chứng.

Quang Thắng